CƠN NGƯNG THỞ Ở TRẺ SINH NON
💟CÁC BẠN CÓ THỂ THAM GIA GROUP FACEBOOK CHĂM SÓC TRẺ SINH NON 53.000 THÀNH VIÊN ĐỂ CÙNG CHIA SẺ, HỌC HỎI KINH NGHIỆM NHÉ 💟
Cơn ngưng thở ở trẻ sinh non
thiếu tháng luôn là nguy cơ hàng đầu liên quan đến tính mạng của trẻ, đồng thời
cũng là nỗi lo lớn của các gia đình khi chăm con sinh non. Để giúp các gia đình
hiểu thêm về vấn đề sức khỏe này của trẻ sinh non, mình đã biên tập bài viết
chi tiết dưới đây nhằm đưa đến các thông tin hữu ích nhất, giúp bố mẹ có thêm
kiến thức để tự tin hơn khi chăm sóc con sinh non.
Hội chứng ngưng thở ở trẻ sinh non thiếu tháng, tên tiếng Anh - Apnea
of prematurity, viết tắt (AOP) là tình trạng mà trẻ sinh non xuất hiện cơn ngưng thở kéo dài từ 15 đến 20 giây trong khi ngủ.
Sau
khi được sinh ra, trẻ sơ
sinh phải thở liên tục để đáp ứng đủ oxy cho cơ thể. Ở trẻ sinh non, hệ thống
thần kinh trung ương (não và tủy sống) với chức năng kiểm soát hô hấp vẫn chưa hoàn
thiện. Đó là nguyên nhân gây ra những
đợt thở dốc, nhanh, mạnh và theo sau đó là giai đoạn thở nông hoặc ngừng thở.
Chứng ngưng thở ở trẻ sinh non thường sẽ giảm
dần theo thời gian và với hầu hết các trường
hợp thì hội chứng này sẽ hết ở khoảng 44 tuần tuổi. Một khi trẻ đã đạt ở mốc tuổi
này và chứng ngưng thở đã hết thì sẽ không bao giờ tái phát nữa.
CHỨNG NGƯNG THỞ Ở TRẺ SINH NON
Ở hầu hết các trường hợp, trẻ sơ sinh dưới 35 tuần tuổi thường có những giai đoạn
xuất hiện cơn ngừng thở hoặc giảm nhịp tim (Gọi là nhịp tim chậm, hay bradycardia) Những bất thường này có thể xuất
hiện ngay sau sinh ra và kéo dài từ 2 đến
3 tháng với tần suất 1 đến 2 đợt/ngày hoặc có thể nhiều hơn. Trẻ càng nhẹ cân
và thiếu tháng thì càng nhiều nguy cơ bị chứng ngưng thở, tím tái này.
Mặc dù mọi trẻ sơ sinh đều có
những lúc ngưng thở ngắn và nhịp tim giảm, nhưng với trẻ sinh non khi có cơn
ngưng thở thì nhịp tim giảm xuống dưới 80 nhịp mỗi phút, trẻ trở nên xanh hoặc
thậm chí là tím tái và rơi vào tình trạng lơ mơ kèm hơi thở nặng. Tại thời điểm đó có 2 khả năng, hoặc trẻ có
thể tự thở lại, hoặc cần được giúp đỡ từ bên ngoài.
Lưu
ý là các bố mẹ không nên nhầm lẫn cơn ngưng thở với hiện tượng thở ngắt quãng,
đây cũng là hiện tượng thường thấy ở trẻ sinh non. Thở ngắt quãng
là việc ngưng thở chỉ vài giây và sau đó là
một vài hơi thở nông và nhanh của trẻ. Thở ngắt quãng không kèm theo biến đổi sắc
mặt, như tím xanh quanh miệng hoặc giảm nhịp tim
và không gây ra nguy hiểm gì cho trẻ.
ĐIỀU TRỊ CHỨNG NGƯNG THỞ Ở TRẺ SINH NON THIẾU THÁNG
Hầu
hết trẻ sơ sinh non tháng (đặc biệt là trẻ dưới 34 tuần tuổi) sẽ được chăm sóc
y tế và theo dõi cơn ngưng thở tại phòng điều trị tích cực của bệnh viện
(NICU). Ngay khi vừa sinh ra, rất nhiều trẻ sơ sinh non tháng cần phải được trợ
thở vì phổi còn quá non yếu và không thể tự hô hấp. Và dưới đây là những phương pháp hỗ trợ thở cho trẻ sinh non:
1. Đặt
nội khí quản (Ventilator)
Trẻ
sẽ được đặt một ống thông vào khí quản và thiết bị sẽ thổi hơi thở vào phổi của trẻ qua ống này để giúp trẻ hô hấp. Các
nhịp thổi này sẽ được đặt ở một áp suất nhất định. Thiết bị cũng được cài đặt để
có được số lần thở nhất định trong một phút, trong khi đó nồng độ oxy trong máu
và nhịp tim của trẻ vẫn được theo dõi sát sao. Trẻ sinh non có thể được tiêm
mũi trợ phổi giúp cho phổi hoàn thiện hơn và trẻ có thể bỏ thở máy trong vòng
vài tuần, khi đó bé có thể tự thở bằng hệ hô hấp của mình.
2. Thở áp lực dương liên tục (CPAP)
Khi trẻ không phải đặt nội khí
quản nữa thì thường sẽ chuyển sang thở CPAP – Thở áp lực dương liên tục qua
mũi. Đây là một dạng máy hỗ trợ thở không xâm lấn, giúp trẻ tự thở bằng cách
duy trì một áp lực dương liên tục trong suốt chu kỳ thở của trẻ. Thiết bị này
thường bao gồm một ống lớn và kèm theo đó là các nhánh ống nhỏ có thể đặt vừa
vào mũi của trẻ và kết nối với hệ thống cung cấp
oxy.
Ở đây mình đề
cập thêm cả về vấn đề suy hô hấp ở trẻ sinh non thiếu tháng. Khi trẻ bị suy hô hấp tức là phổi trẻ
không đảm bảo được trao đổi khí như bình thường dẫn đến cơ thể bị thiếu oxy và
không thải được CO2. Điều này khiến trẻ phải gắng sức thở, nhịp thở của trẻ sẽ
nhanh hơn và phải huy động nhiều cơ hô hấp phụ nên có thể thấy trẻ có dấu hiệu
rút lõm lồng ngực khi thở. Khi trẻ gắng sức thở thì lượng khí lưu thông sẽ tăng
lên để bù đắp lại sự thiếu hụt oxy. Tuy nhiên nếu trẻ gắng sức kéo dài sẽ gây mệt
cơ hô hấp và có thể dẫn đến ngừng thở.
Áp lực đường thở liên tục cao khi thở
CPAP sẽ giữ cho các phế nang không bị xẹp. Khi những phế nang căng ra thì diện
tích bên trong cũng rộng ra do vậy trao đổi khí trong phổi sẽ diễn ra nhiều
hơn. Khi khả năng trao đổi khí trong phổi tốt lên thì trẻ cũng đỡ phải gắng sức
thở do vậy sẽ đỡ bị kiệt sức và giảm khả năng suy hô hấp nặng lên gây ngừng thở.
Ngoài ra hệ thống CPAP còn có thể điều chỉnh được nồng độ oxy trong không khí thở vào nên bác sĩ có thể tăng hoặc giảm lượng oxy cung cấp cho trẻ tùy
thuộc vào mức độ suy hô hấp của trẻ
3. Thuốc men
Nhiều
trẻ bị chứng ngưng thở được chỉ định dùng thuốc uống hoặc tiêm tĩnh mạch caffeine để kích thích thở. Giống
như trong cà phê, một liều lượng caffein nhỏ sẽ giúp giữ cho trẻ tỉnh táo, hưng
phấn và kích thích hô hấp. Hầu hết trẻ sẽ cai được caffeine trong giai đoạn ở
phòng điều trị tích cực.
KIỂM SOÁT CƠN NGƯNG THỞ Ở TRẺ SINH NON
Trẻ
sinh non sẽ được theo dõi liên tục hai chỉ số là nồng độ oxy trong máu và nhịp
tim bằng một máy theo dõi (Monitor) Máy có chức năng báo động
khi trẻ xuất hiện cơn ngưng thở tím tái và khi thiết bị này báo động, y tá sẽ ngay lập tức kiểm tra
xem bé có dấu hiệu nguy hiểm nào không. Nếu trẻ không tự thở lại trong vòng 15 giây, y tá sẽ xoa lưng, cánh tay
hoặc chân của em bé để kích thích thở trở lại. Trong hầu hết các trường hợp, trẻ
sẽ bắt đầu tự thở lại được bằng cách kích thích này.
Tuy nhiên, nếu đã làm đủ các biện pháp trên mà trẻ vẫn không bắt đầu thở lại được
và trở nên nhợt nhạt hoặc tím tái thì sẽ phải sử dụng túi oxy cầm tay hoặc mặt nạ oxy để xử
lý tình huống. Y tá hoặc bác sĩ sẽ chụp
một mặt nạ lên mặt trẻ và từ từ bơm một vài
hơi vào phổi. Thông thường chỉ cần một vài nhịp là trẻ sẽ bắt đầu thở trở lại được.
AOP
có thể xảy ra một hoặc nhiều lần trong ngày. Các bác sĩ sẽ chẩn đoán rất cẩn thận
để đảm bảo rằng cơn ngưng thở của trẻ không phải là do một nguyên nhân khác, ví dụ như nhiễm trùng.
THEO DÕI CƠN NGƯNG THỞ CHO TRẺ TẠI NHÀ BẰNG MONITOR
Mặc
dù cơn ngưng thở tím tái ở trẻ sinh non đã giảm khi được xuất viện nhưng nhiều cháu vẫn tiếp tục xuất hiện các cơn ngưng
thở khi đã về nhà .Trong những trường hợp này, bác sĩ sẽ chỉ định
trẻ ra viện nhưng phải có
máy theo dõi cơn ngưng thở (monitor theo
nõi nồng độ oxy trong máu và nhịp tim) cho trẻ
khi về nhà.
Trước khi trẻ được ra viện, nhân viên phòng điều trị tích cực NICU sẽ kiểm tra kỹ lưỡng máy monitor và hướng dẫn chi tiết cách sử dụng, cũng như cách xử lý tình huống khi có báo động. Nếu con ngưng thở hoặc mặt chuyển xanh sao, tím tái, hãy làm theo hướng dẫn của bác sĩ đã hướng dẫn trước đó (thường là búng vào lòng bàn chân cho bé hơi đau và khóc lên để kích thích thở lại) Nếu trẻ vẫn không thở lại được thì hãy làm thủ thuật hô hấp nhân tạo và đưa đi cấp cứu ngay lập tức. Lưu ý đừng bao giờ day lắc cho bé tỉnh dậy.
Trước khi trẻ được ra viện, nhân viên phòng điều trị tích cực NICU sẽ kiểm tra kỹ lưỡng máy monitor và hướng dẫn chi tiết cách sử dụng, cũng như cách xử lý tình huống khi có báo động. Nếu con ngưng thở hoặc mặt chuyển xanh sao, tím tái, hãy làm theo hướng dẫn của bác sĩ đã hướng dẫn trước đó (thường là búng vào lòng bàn chân cho bé hơi đau và khóc lên để kích thích thở lại) Nếu trẻ vẫn không thở lại được thì hãy làm thủ thuật hô hấp nhân tạo và đưa đi cấp cứu ngay lập tức. Lưu ý đừng bao giờ day lắc cho bé tỉnh dậy.
Sẽ
khá căng thẳng khi mới đón con về nhà và theo dõi cơn ngưng thở cho con.
Nhưng bố mẹ sẽ quen dần
với việc này và bớt lo lắng hơn, đặc biệt
khi có sự hỗ trợ và đảm bảo của của máy theo dõi nồng độ SpO2 và nhịp tim. Bố mẹ có thể nói chuyện với bác sỹ, y tá cũng như liên lạc với các bố mẹ có con
sinh non thiếu tháng khác đã trải qua giai đoạn tương tự để trao đổi
và giải tỏa tâm lý.
CHĂM SÓC TRẺ SINH NON VỚI CHỨNG NGƯNG THỞ
Chứng ngưng thở ở trẻ
sinh non thiếu tháng thường kéo dài đến khi trẻ được 44 tuần tuổi (tính từ thời
điểm thụ thai cho đến khi sinh + với thời gian sau khi sinh ra) Trong một số
trường hợp hiếm thấy thì chứng ngưng thở có thể còn dai dẳng thêm vài tuần nữa.
Mặc dù hội chứng đột tử
ở trẻ sơ sinh (SIDS) có nguy cơ cao hơn đối với trẻ sinh non thiếu
tháng nhưng người ta vẫn chưa chứng minh được mối liên hệ nào giữa AOP và SIDS.
Ngoài
chứng ngưng thở thì còn nhiều vấn đề sức khỏe ở trẻ sinh non có thể làm hạn chế
và làm gián đoạn thời gian bố mẹ được ở bên con. Tuy nhiên, các bố mẹ có thể
tranh thủ ngay thời gian khi con còn đang nằm ở phòng NICU. Bạn nên hỏi ý kiến các nhân
viên, y tá xem cách tiếp xúc nào với con là tốt và an toàn nhất như ôm ấp, vuốt
ve, cho bú hay chỉ đơn giản là nói chuyện nhẹ nhàng cùng
bé.
Chứng ngưng thở tím tái là hiện tượng khó
tránh khỏi đối với trẻ sinh non, nếu cơn ngưng thở kéo dài có thể gây hậu quả
nghiêm trọng như suy hô hấp, ảnh hưởng đến não hoặc thậm chí là tử vong. Tuy
nhiên bố mẹ cũng không nên quá lo lắng, chỉ cần theo dõi bé chặt chẽ để có biện
pháp xử lý kịp thời khi cơn ngưng thở xảy ra.
Dịch và biên tập: Minh An
Nguồn: Kidshealth.org
💟CÁC BẠN CÓ THỂ THAM GIA GROUP FACEBOOK CHĂM SÓC TRẺ SINH NON LỚN NHẤT VIỆT NAM ĐỂ CÙNG CHIA SẺ, HỌC HỎI KINH NGHIỆM NHÉ 💟
👉https://www.facebook.com/groups/1334294659943188